بررسی مبالغه و اقسام آن در مثنوی خسرو و شیرین نظامی و مقلدانش(امیر خسرو دهلوی، خواجو کرمانی و وحشی بافقی)

مبالغه و اقسام آن یکی از مهم ترین ابزارهای بلاغت است که برای آشنایی زدایی در متون ادبی - هنری کاربرد فراوان دارد. این شگرد ادبی باعث می شود که کلام مخیّل و تصویری شود و از صورت مستقیم و یک بعدی به صورت غیر مستقیم و چند بعدی درآید. یکی از مهم ترین موارد کاربرد مبالغه و اقسام آن در متون حماسی و غنایی می باشد. سرایندگان در متون غنایی به ویژه مثنوی های عاشقانه برای مدح و توصیف معشوق و زیبایی های وی و بزرگ جلوه دادن میزان دل تنگی های عاشق و درد هجران و توصیف مجالس بزم و مجلس آرایی و همچنین وصف زیبایی های طبیعت از عنصر مبالغه و اقسام آن به صورت فراوان استفاده می کرده اند. منظومه خسرو و شیرین نظامی یکی از مهم ترین و زیباترین منظومه های عاشقانه در متون غنایی ادب فارسی است که مورد توجه شاعران فراوانی قرار گرفته است و مقلّدان بسیاری به دنبال داشته است. پژوهش حاضر که به صورت توصیفی، تحلیلی می باشد به بررسی مبالغه و اقسام آن در چهار مثنوی عاشقان? خسرو و شیرین نظامی، شیرین و خسرو امیر خسرو دهلوی، فرهاد و شیرین وحشی بافقی و گل و نوروز خواجوی کرمانی می پردازد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که اغراق بیشتر از مبالغه و غلوّ در این مثنوی ها کاربرد دارد و نظامی گنجه ای به عنوان پیشرو این منظومه های عاشقانه از امکانات و عناصر متعدد و متنوعی برای ساختن اغراق و مبالغه بکار گرفته است و در کاربرد مبالغه و اقسام آن موفق تر از مقلّدانش عمل نموده است. وی به عنوان یکی از شاعران بلاغی در ادب فارسی با 126 مورد غلو نسبت به موارد مبالغه و اقسام آن (49/15درصد) در خسرو و شیرین نظامی و نسبت به کل ابیات خسرو و شیرین(93/1 درصد) تبحر و مهارت خاصی را در استفاده از غلو (گزافه هنری) به کار گرفته است. همچنین با 576 مورد اغراق یعنی (5/75درصد) نسبت به سایر موارد اقسام مبالغه بیشترین مورد استفاده ولی در مقایسه با نسبت کل ابیات خسرو و شیرین86/8 درصد می باشد که از مقلدانش کمتر می باشد.